lunes, 7 de marzo de 2011

PALABRAS CON MÁS DE UNA ORTOGRAFÍA

                        Melquiades Villlarreal Castillo.             
   Existen muchas palabras en nuestro idioma que, por su naturaleza, tienen dos o más escrituras.  Por ejemplo: murciégalo – murciélago, aunque se prefiere la última, motivo que no nos impide olvidar la etimología (Del lat. mus, muris, ratón, y caecŭlus, dim. de caecus, ciego), que  se acerca más a la primera, aunque esté quedando en desuso. Otras palabras tienen más de dos escrituras, siendo la más sobresaliente: seviche, sebiche, ceviche, cebiche. Existen palabras muy discutidas, siendo a mi juicio video-vídeo y concienciar-concientizar las que  más captan la atención de los hispanohablantes.  En el caso de video (Del ingl. video, y este del lat. vidĕo, yo veo), es evidente que la palabra que más se ajusta al latín es video; vídeo es la pronunciación inglesa que fue copiada por los españoles.  Concienciar dicen los españoles; concientizar dicen los americanos.  Recordemos  que los americanos tenemos palos en nuestros bosques, mientras que los españoles tienen árboles. En síntesis, para los americanos las formas correctas son video y concientizar; para los españoles,  vídeo y concienciar.
            A algunos monosílabos con doble ortografía, se les eliminó la versión con tilde; según la última Ortografía aprobada en México, 2010; así, pues, tenemos: guion, ion y truhan y se recomienda descartar guión, ión y  truhán.
            A continuación, presento algunas de las palabras que mantienen doble escritura, intentando claro está seleccionar las de uso más frecuente en Panamá.
acera o hacera
ácimo o ázimo
aeróbic o aerobic
aerostato o aeróstato
afrodisíaco o afrodisiaco
agrafia o agrafía
agujerear o agujerar
alacena o alhacena
alazán, na o alazano, na
albahaca o albaca
alhelí o alelí
áloe o aloe
altivez o altiveza
alvéolo o alveolo
ambidiestro o ambidextro
amueblar o amoblar
ananá o ananás
anémona o anemona
anexo o anejo
anhídrido, da o anhidrido, da
antiafrodisíaco, ca o antiafrodisiaco, ca
apopléjico o apoplético
armonía o harmonía
armónico, ca o harmónico, ca
armonioso, sa o harmonioso, sa
arpía o harpía
arrapo o harrapo
arrear o harrear
arriero o harriero
áspid o áspide
atmósfera o atmosfera
aureola o auréola
austriaco, ca o austríaco, ca
autodidacta o autodidacto
bacinica o bacinilla
balaustre o balaústre
barahúnda o baraúnda
batahola o bataola
betún, betume o betumen
bisnieto o biznieto
bizcocho o biscocho
bla-bla-bla o blablablá
brasileño o brasilero
bribri o bribrí
bronquiolo o bronquíolo
buganvilia o buganvilla
buhardilla o bohardilla
buscabulla o buscabullas
cantiga o cántiga
caracha o carache
carcaj o carcax
cardiaca o cardíaca
cardíaco, ca o cardiaco, ca
cartel o cártel
cartomancia o cartomancía
cebiche o seviche, ceviche, sebiche
cedilla o zedilla
celtíbero/ra o celtibero/ra
cenit o cénit o zenit
champaña o champán
chófer o chofer
chupamedia o chupamedias
cigoto o zigoto
cinc o zinc
cóctel o coctel
conciencia o consciencia
cónclave o conclave
confort o confor
demoníaco, ca o demoniaco, ca
desamueblar o desamoblar
desharrapado o desarrapado
despabilar o espabilar
despiporre o despiporren
destornillar o desatornillar
detrito o detritus
dinamo o dínamo
dionisíaco o dionisiaco
dionisíaco, ca o dionisiaco, ca
divertimento o divertimiento
domínica o dominica
eccema o eczema
egipciaco, ca o egipcíaco, ca
electrolito o electrólito
Elena o Helena
élite o elite
elixir o elíxir
elixir o elíxir
endoscopia o endoscopía
engañamundo o engañamundos
engrosar o engruesar
entrometido/da o entremetido/da
esfácelo o esfacelo
estratega o estratego
exegesis o exégesis
exegeta o exégeta
flacidez o flaccidez
folklore folklor folclore o folclor
forúnculo o furúnculo
fútbol o futbol
gillete o gillette
guion o guión
harpa o arpa
hemiplejia o hemiplejía
hiedra o yedra
hierba o yerba
hipérbato o hipérbaton
hipocondríaco/ca o hipocondriaco/ca
hogaño u ogaño
ibero, ra o íbero, ra
icono o ícono
iguana o higuana
ilíaco, ca o iliaco, ca
ion o ión
irreductible o irreducible
jamaicano o jamaiquino
kárate o karate
kilo o quilo
kilómetro o quilómetro
lítotes o litotes
maníaco, ca o maniaco, ca
marcapaso o marcapasos
marihuana o mariguana
mayonesa o mahonesa
medioeval o medieval
médula o medula
médula o medula
metempsícosis o metempsicosis
meteoro o metéoro
metopa o métopa
microscopia o microscopía
mimesis o mímesis
misil o mísil
mnemotecnia o nemotecnia
monocromático o monocromo
monstruo o mostro
murciégalo, murciélago
nigromancia o nigromancía
nilón o nailon
nómade o nómada
nudillo o ñudillo
nudo o ñudo
obscurecer u oscurecer
olimpíada u olimpiada
omóplato u omoplato
optimizar u optimar
ornitomancia u ornitomancía
ósmosis u osmosis
palabrerío o palabrería
paliativo o paliatorio
paradisíaco o paradisiaco
paradisíaco, ca o paradisiaco, ca
paraplejia o paraplejía
parapsicólogo o parasicólogo
pararrayos o pararrayo
parásito/ta o parasito/ta
parisién, parisiense o parisino
pelícano o pelicano
pentagrama o pentágrama
período o periodo
persa o pérsico
pezuña o pesuña
pijama o piyama
postdata o posdata
postmeridiano o posmeridiano
pudin o pudín
quechua o quichua
querosén o queroseno
quinesioterapia o quinesiterapia
quíntuplo o quíntuple
quiromancia o quiromancía
quizá o quizás
raíl o rail
reembolsar o rembolsar
reemplazar o remplazar
reencontrar o rencontrar
reencuentro o rencuentro
referéndum o referendo
remangar o arremangar
repitiente o repetidor
reptil o réptil
reuma o reúma
sábila, zábila
sabiondo, da o sabihondo, da
sarpullido o salpullido
saxofón o saxófono
secundario o segundario
sefardí o sefardita
semiperíodo o semiperiodo
septiembre o setiembre
séptimo o sétimo
sicómoro o sicomoro
sobreentender o sobrentender
sobresdrújulo/la o sobreesdrújulo/la
soja o soya
somnolencia o soñolencia
sudafricano o surafricano
sudamericano o suramericano
sueco o zueco
tortícolis o torticolis
travesti o travestí
tríada o tríade  
trochemoche o troche y moche
truhan, na o truhán, na
ujier o hujier
vecindario o vecindad
verborragia o verborrea
verosimilitud o verisimilitud
virreinato o virreino
whisky o güisqui
zodíaco o zodiaco.

Fuente:  Diccionario de la Real Academia Española.

4 comentarios:

  1. ¡Vaya! Acaba de aliviar una de mis culpas léxicas "culpa", pues no he logrado acostumbrarme a concienciar. De hecho, me cuesta pronunciarla. Lo cierto es que existen más de las que imaginaba.

    ResponderEliminar
  2. Este comentario ha sido eliminado por el autor.

    ResponderEliminar
  3. Una cosa creo: A veces pecamos de puristas y condenamos lo diferente solo por ser diferente, mas no necesariamente incorrecto

    ResponderEliminar
  4. La lista es mucho más grande. Sin embargo, las que más dificultades causan son concienciar y vídeo. Eso se dice en Madrid. Los americanos decimos concientizar y video.

    ResponderEliminar

Powered By Blogger